Historia Franciszowic

Dawne nazwy: granica Franciszka, Franciszowiec, Francisznowice, Franciszowice. Wieś ta obejmowała wschodnią część dzisiejszych Pław. Po raz pierwszy wymieniona jest jako granica Franciszka (metae Francisci) w dokumencie z 1272 roku dotyczącym lokowania Rajska na prawie lwóweckim. Nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od imienia Franciszka (Francisco de Nupeth), świadka podpisanego pod ww. dokumentem.

 

W akcie sprzedaży księstwa oświęcimskiego królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi przez księcia oświęcimskiego Janusza wymieniona jest własność szlachecka - wieś Franciszowice . Kronikarz Jan Długosz w latach 1470-80 wymienia: wieś Franciszowice należącą do parafii oświęcimskiej oraz jej właściciela Mikołaja płaskiego. W 1507 roku Małgorzata z Franciszowic sprzedaje za 420 florenów Jakubowi z Podbrzeża (pod Krakowem) wieś Franciszowice. W 1512 roku tenże Jakub sprzedaje tę wieś za 500 florenów Szymkowi Kozubowi z Oświęcimia.

 

Tenże Kozub w 1516 roku sprzedaje za 1200 florenów tę wieś mieszczanom oświęcimskim. Pozostałością po nazwie Franciszowice istniejącą do dziś jest nazwa łąki (dawniej stawu) zwanej Francoszczykiem.

 

Historia folwarku zwanego "pławskim dworem".

 

Folwark ten obejmował zachodnią część dzisiejszych Pław leżącą nad Wisłą. Położony był na niewielkim wzniesieniu (pławie), które nie było zalewane w czasie powodzi. W skład folwarku wchodziły zabudowania dworskie, pola uprawne, pastwiska, stawy rybne. Powstał prawdopodobnie w XV Wieku po uzyskaniu przez króla Kazimierza Jagiellończyka dostępu do morza w wyniku wojny trzynastoletniej z Zakonem Krzyżackim.

 

Wisła w tym czasie stanowiła główny szlak handlowy Polski. Tak powstawały folwarki w Brzezince, Babicach, Broszkowicach, Dworach, Monowicach, położone blisko Wisły. W dokumencie z 1527 roku dotyczącym Harmęż wymieniony jest "pławski dwór". Do II wojny światowej był to dwór dzierżawny, którego właścicielami byli mieszczanie oświęcimscy, później miasto Oświęcim. Został rozebrany po II wojnie światowej, pola zostały rozparcelowane w wyniku reformy rolnej.

 

Dowodem na istnienie ww. zespołów osadniczych jest miejsce zwane "pod kopcem", gdzie schodziły się granice "pławskiego dworu", Franciszowic i Harmęż. Oznaczanie granicznych punktów kopcami wywodzi się z czasów plemiennych i początków państwa polskiego. W dokumencie z 1510 roku wymieniony jest las i siedlisko na granicy Harmęż i Franciszowic. Nad tekstem dokumentu z 1518 roku widnieje napis "Franciszowice zwane potocznie (vulgo) Pławy". Od tego momentu cały omawiany obszar coraz częściej w dokumentach zwany jest Pławami. Nazwa Franciszowice staje się zanikową.

 

Cały obszar Pław od drugiej połowy XVI wieku do końca XIX wieku był wykorzystywany jako zaplecze (zagrody, pastwiska) dla targów wołów, którymi handlowano w części Brzezinki zwanej Czernichowem. Woły te pędzono z Pław, poprzez Harmęże, Wolę (dawna nazwa Wolia) na Śląsk. Targi te przynosiły miastu Oświęcim i Pławom spore korzyści. Teren Pław w przeszłości był dobrze zagospodarowany. Znajdowały się tutaj liczne stawy rybne, pola uprawne, pastwiska oraz potok Pławianka, który doprowadzał wodę z Soły.

 

W czasie II wojny teren Pław, jako przyległy do obozu KL Birkenau, został wysiedlony a budynki zburzone.

 

Z zabytków, które ostały się z przeszłości, pozostała figura św. Jana Nepomucena (patrona dobrej sławy, chroniącego od powodzi) z XIX wieku, pieczołowicie odbudowana przez mieszkańców Pław i kamieniarza Janika z Babic oraz figura wotywna z 1872 roku nieznanego świętego.